„Labirynt nad morzem” Zbigniewa Herberta. Czy o Grecji można opowiadać jeszcze piękniej… sobota, 14 lutego 2015

     

    -Muszę pani coś dać. Musimy spotkać się jutro, bo koniecznie muszę dać pani pewną książkę.

     Niestety, już się nie spotkałyśmy, bo przecież szczyt sezonu w Grecji to jeden wielki młyn i jedynie Zeus Gromowładny może mieć zielone  pojęcie o tym co w planach jest na jutro. Z tą przemiłą panią zdołałyśmy się zaprzyjaźnić  podczas wycieczki. Rozmawiałyśmy również między innymi o Herbercie. Racjonalnie nie mogę mieć pewności, ale intuicja  przekonuje mnie, że tym podarunkiem był  „Labirynt nad morzem” Herberta. Kilka dni później książkę zdobyłam sama.

                               

     „Labirynt nad morzem” czytałam wyjątkowo długo, pobijając chyba mój rekord w długości czytania. Książka nie jest zbyt gruba, ale lektura zajęła  mi ponad pół roku. Zdanie po zdaniu. Słowo po słowie. Analizując szyk, gramatykę, mistrzowskie porównania. I przede wszystkim próbując zdefiniować  to niemożliwe do zdefiniowania: w czym tkwi ten geniusz Herberta? Wciąż nie potrafię tego skonkretyzować. A może ktoś z was pomoże?

       Książka jest zbiorem tekstów Herberta napisanych podczas podróży po Grecji z  września 1964 roku. Wspólnie z dwojgiem przyjaciół mieszkających w Anglii, Herbert odwiedził wtedy Ateny, Spartę, Mykeny, Korynt, Delfy, Epidauros oraz Sunion.[1]

      Każde z odwiedzanych miejsc, to oddzielny rozdział, w którym Herbert pisze o najważniejszych wydarzeniach dla starożytnej historii danego rejonu. Co działo się w Atenach za czasów Peryklesa? Jakie znaczenie miała wyrocznia w Delfach? Jakie były konsekwencje wybuchu wulkanu na Santorini? Niby zwykłe informacje, na które natykaliśmy się podczas lekcji historii, jeszcze gdzieś w podstawówce. Te zazwyczaj podawane w formie suchych faktów, dat w zestawieniu z dziwnie brzmiącymi i jeszcze trudniejszymi do nauczenia nazwiskami, chyba na mało kim robiły jakiekolwiek wrażenie. Kiedy jednak te same informacje, po raz kolejny przekazuje Herbert, to mam nieodpartą ochotę cofnąć się w czasie, by raz jeszcze znaleźć się w szkolnej ławce i posłuchać na temat starożytnej historii. Ale takiej w wydaniu Herbertowskim. Gdzie ważne są nie nazwiska, ale naprawdę istniejący kiedyś ludzie, namacalni,  z krwi i kości. Nie daty i nazwy miejsc, a prawdziwe wydarzenia, które miały realny wpływ na dzieje historii i tego jak żyjemy do dzisiejszego dnia. Gdyby tylko Herbert mógł być autorem podręczników do nauki starożytnej historii w szkole…

      Autor w niezwykle malowniczy sposób opisuje krajobrazy. Dlatego czytać jego opis, to dokładnie tak jakby oglądało się obraz. Jednak Herbert widzi znacznie więcej. Opis zwyczajnego widoku, często wkracza tu na teren poezji.

      „Labirynt nad morzem” miałam przyjemność czytać będąc w Grecji i czasem  jednocześnie odwiedzając część z miejsc, o których mowa była w książce. Była to wyjątkowa  przyjemność. Kiedy przeczytałam ostatnią stronę, zamknęłam książkę, czując się trochę nieswojo. Że o tylu rzeczach nie miałam pojęcia. W tylu miejscach jeszcze nie byłam. Tyle jeszcze nie widziałam.

     Ta książka ciągle przemieszcza się po domu, tylko od czasu do czasu trafiając na swoje miejsce na regale. Ciągle do niej wracam. Poniszczona. Pogięta. Pozakreślana. Zalana gdzieś wodą,  później kawą i po drodze czymś tam jeszcze. Wciąż mam wrażenie, że jeszcze nie doczytałam jej tak do końca…

 


1 „Labirynt nad morzem”, Zbigniew Herbert, Zeszyty Literackie, Warszawa, 2000,  str. 208